Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, trợ lý AI cho ngành thuế trở thành công cụ chiến lược giúp quy trình nghiệp vụ được tối ưu hóa, hiệu quả quản lý được nâng cao và trải nghiệm của người nộp thuế được cải thiện. Hãy cùng tìm hiểu ứng dụng thực tiễn và tiềm năng phát triển của công nghệ này qua bài viết sau!
1. Thách thức của cán bộ thuế tại Việt Nam thường gặp phải
Theo báo Tin tức, cán bộ thuế đang đối diện với nhiều áp lực và thách thức đặc thù, ví dụ như:
- Áp lực kép giữa kiểm soát và hỗ trợ: Cán bộ thuế không chỉ cần đẩy nhanh tiến độ hoàn thuế để hỗ trợ doanh nghiệp mà còn phải siết chặt kiểm tra nhằm ngăn chặn gian lận, gây thất thu ngân sách – đó là nhiệm vụ nặng nề và tiềm ẩn nhiều rủi ro.
- Khối lượng công việc lớn: Mỗi cán bộ có thể đảm trách từ 300 đến 500 doanh nghiệp, đồng thời thực hiện nhiều công việc như quản lý nợ, kiểm tra, phòng chống hóa đơn giả… Việc phải xử lý quá nhiều đầu việc cùng lúc làm tăng nguy cơ mắc lỗi.
- Tâm lý e dè vì lo ngại trách nhiệm: Ngay cả khi làm đúng quy trình, nhiều cán bộ vẫn lo sợ bị quy trách nhiệm nếu doanh nghiệp gian lận bị phát hiện sau này, điều này gây ra áp lực lớn trong quá trình xử lý hồ sơ.
- Thiếu công cụ hỗ trợ xác minh hiệu quả: Các hành vi gian lận ngày càng trở nên tinh vi hơn, đặc biệt là trong lĩnh vực hoàn thuế xuất khẩu, khiến cán bộ khó phát hiện sai phạm nếu không có công nghệ hỗ trợ phân tích rủi ro.
Các thách thức trên cho thấy, nhân sự ngành thuế rất cần một công cụ hỗ trợ thông minh, có khả năng xử lý tự động các nghiệp vụ đơn giản, phân tích dữ liệu một cách nhanh chóng và đảm bảo độ chính xác cao.
Vậy liệu có thể ứng dụng trợ lý ảo AI để hỗ trợ công việc chuyên môn của ngành thuế một cách hiệu quả, an toàn và phù hợp với thực tiễn Việt Nam hay không? Câu hỏi này mở ra hướng đi chuyển đổi số cho ngành thuế trong giai đoạn tiếp theo.
2. Trợ lý AI ngành thuế là gì?
Trợ lý AI cho ngành thuế là một hệ thống hoặc công cụ ứng dụng trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence – AI) để hỗ trợ cơ quan thuế, doanh nghiệp và người nộp thuế xử lý công việc một cách thông minh, nhanh chóng và hiệu quả.
Trong lĩnh vực thuế, trợ lý AI thường được triển khai với hai nhóm chức năng chính:
- Trợ lý hỗ trợ doanh nghiệp và người dân: Giúp giải đáp các thắc mắc liên quan đến chính sách thuế, hướng dẫn quy trình kê khai, nộp thuế hoặc tra cứu thông tin cá nhân. Nhờ đó, công nghệ này giúp giảm thời gian chờ đợi và nâng cao trải nghiệm cho người nộp thuế.
- Trợ lý hỗ trợ cán bộ nội bộ ngành thuế: Hỗ trợ trong việc tra cứu quy định pháp luật, tự động hóa nhập liệu, phân loại hồ sơ, xử lý văn bản. Điều này giúp giảm tải khối lượng công việc thủ công, tăng tốc độ xử lý và cải thiện độ chính xác trong các nghiệp vụ chuyên môn.
Điểm quan trọng cần nhớ là trợ lý AI không nhằm mục đích thay thế con người mà là để hỗ trợ và tăng hiệu suất làm việc. Bằng cách tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại và xử lý dữ liệu phức tạp, trợ lý AI cho ngành thuế cho phép chuyên viên thuế và kế toán tập trung vào các nhiệm vụ đòi hỏi tư duy chiến lược, khả năng phân tích và phán đoán chuyên môn.
3. Lợi ích tính năng của trợ lý AI cho ngành thuế
Trợ lý AI cho ngành thuế được xem như “trợ thủ đắc lực” trong kỷ nguyên số, không chỉ giúp ngành thuế tiết kiệm thời gian và nguồn lực mà còn mang đến những tính năng vượt trội. Vậy, công nghệ này mang lại những lợi ích cụ thể nào và hoạt động ra sao?
3.1. Tiết kiệm thời gian và tăng tốc độ xử lý dữ liệu
Các công cụ AI thế hệ mới, đặc biệt là AI tạo sinh (Generative AI), có thể quét hàng nghìn trang tài liệu, mã số thuế hoặc văn bản pháp lý trong thời gian ngắn và đưa ra tóm tắt chính xác, đúng trọng tâm. Thay vì mất nhiều giờ để nghiên cứu và tra cứu thủ công, trợ lý AI giúp chuyên viên thuế đưa ra câu trả lời nhanh chóng hơn rất nhiều lần.
Theo khảo sát từ Bloomberg Tax, 84% chuyên gia thuế cấp cao nhận thấy rằng công cụ AI giúp họ tìm kiếm thông tin nhanh hơn và tăng đáng kể hiệu suất công việc (Bloomberg Tax, 2024).
3.2. Tự động hóa quy trình – giảm lỗi và tăng độ chính xác
Trợ lý AI có thể đảm nhận các công việc thường ngày, chẳng hạn như phân loại hóa đơn, tổng hợp dữ liệu, đối chiếu chứng từ hoặc tính toán thuế suất,… Vốn là những thao tác dễ xảy ra sai sót khi thực hiện thủ công.
Theo báo cáo từ EY Global, một bài toán phân loại 15.000 giao dịch thuế, trước đây tốn 33 giờ thực hiện thủ công, đã được trợ lý AI hoàn thành chỉ trong 5 giây với độ chính xác 97% – tương đương với quy trình cũ nhưng nhanh hơn hàng nghìn lần.
3.3. Giúp theo sát quy định và tránh bị phạt vì sai sót
Trợ lý AI cho ngành thuế có khả năng giám sát nghĩa vụ thuế theo khu vực pháp lý, cập nhật các thay đổi chính sách, cảnh báo về sự sai lệch trong dữ liệu hoặc giúp dự đoán khả năng nộp thiếu thuế. Từ đó, doanh nghiệp và cơ quan thuế có thể giảm thiểu nguy cơ bị xử phạt, đảm bảo tính chính xác trong báo cáo và kiểm toán nội bộ.
Theo báo cáo từ Bloomberg Tax, các công cụ như Compliance Tracker đã giúp doanh nghiệp tự động hóa quy trình thu thập biểu mẫu và theo dõi thời hạn khai báo, giảm thiểu đáng kể rủi ro chậm trễ hoặc sai sót thủ công.
3.4. Giúp cơ quan thuế doanh nghiệp đưa ra quyết định đúng lúc, đúng hướng
Trợ lý AI cho ngành thuế không chỉ phân tích dữ liệu hiện tại mà còn có thể dự đoán xu hướng tương lai, hỗ trợ doanh nghiệp lập kế hoạch thuế phù hợp với từng giai đoạn phát triển hoặc biến động thị trường. Trong bối cảnh hậu COVID-19, khi các thay đổi chính sách diễn ra liên tục, AI giúp cập nhật mô hình dự báo thuế một cách nhanh chóng, giúp doanh nghiệp phản ứng kịp thời.
Trợ lý AI cho ngành thuế sẽ đóng vai trò như một “cánh tay nối dài”, giúp doanh nghiệp chuyển từ ra quyết cảm tính sang hành động dựa trên dữ liệu, nâng cao năng lực dự báo và hoạch định chính sách thuế trong một môi trường phức tạp.
Ví dụ minh chứng là EY Global đã chỉ ra một trường hợp điển hình: Trợ lý AI đã giúp cảnh báo sớm về một thay đổi luật thuế ở Tây Ban Nha có ảnh hưởng đến doanh nghiệp viễn thông, đồng thời đề xuất giải pháp thích hợp để giảm thiểu rủi ro.
3.5. Tiết kiệm chi phí và giảm phụ thuộc vào nguồn lực bên ngoài
Với năng lực tự động hóa mạnh mẽ, AI giúp doanh nghiệp nội bộ hóa các công việc mà trước đây phải thuê ngoài, từ đó giảm chi phí vận hành trong khi vẫn đảm bảo chất lượng công việc ở mức cao.
Theo báo cáo từ Bloomberg Tax, 80% khách hàng doanh nghiệp sử dụng công cụ AI của họ đã có thể giảm nhu cầu thuê tư vấn thuế bên ngoài vì AI thực hiện hiệu quả các tác vụ nội bộ.
3.6. Học hỏi liên tục – càng sử dụng, càng chính xác
Không giống như phần mềm cố định, trợ lý AI cho ngành thuế có khả năng học hỏi từ dữ liệu thực tế và phản hồi của người dùng để cải thiện kết quả theo thời gian. Điều này đặc biệt quan trọng trong ngành thuế, vốn đòi hỏi sự chính xác và cập nhật thường xuyên theo quy định pháp lý.
Theo phân tích từ bài viết “AI in the Taxation System: A Future Within Reach” trên cổng thông tin của Cơ quan Thuế Quốc gia Indonesia (DJP), AI trong ngành thuế không chỉ là công cụ tự động hóa mà còn là năng lực mô phỏng tư duy con người. Nó có thể học hỏi từ dữ liệu, phân tích hành vi, đưa ra dự đoán hoặc quyết định, từ đó hỗ trợ quá trình ra quyết định một cách chính xác và kịp thời hơn.
4. Thực tiễn: Các công cụ trợ lý AI cho ngành thuế đang được sử dụng trong ngoài nước
Trợ lý AI đang được ứng dụng trong lĩnh vực thuế ở Việt Nam và nhiều quốc gia khác nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và hỗ trợ người nộp – xử lý hồ sơ thuế. Sau đây là một vài ví dụ điển hình:
4.1. Công cụ trợ lý AI cho ngành thuế đang được ứng dụng tại Việt Nam
Tại Việt Nam, quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực thuế đang có những bước tiến rõ rệt, nổi bật là sự xuất hiện của trợ lý ảo hỗ trợ người nộp thuế. Đây là một trong những phân hệ ứng dụng trí tuệ nhân tạo đầu tiên của ngành thuế.
Theo thông tin cập nhật từ báo vtv.vn, ngày 21/11/2024, Tổng cục Thuế đã chính thức ra mắt trợ lý ảo thí điểm tại Cục Thuế TP. Hà Nội, với mục tiêu hỗ trợ người nộp thuế tra cứu thông tin, chính sách, quy trình nộp thuế một cách dễ dàng và thuận tiện hơn.
Người dân, hộ kinh doanh và doanh nghiệp có thể tương tác với trợ lý ảo 24/7 thông qua nhiều nền tảng số như:
- Cổng thông tin điện tử của ngành thuế
- Ứng dụng thuế điện tử eTax Mobile
- Ứng dụng “Công dân Thủ đô số” – iHanoi
Trợ lý ảo này ứng dụng AI có khả năng học hỏi liên tục từ trải nghiệm người dùng, giúp cập nhật và nâng cao độ chính xác trong phản hồi theo thời gian. Hiện tại, hệ thống đã tích hợp hơn 12.000 nội dung liên quan đến thuế, sẵn sàng phục vụ hàng triệu người nộp thuế cá nhân, hộ kinh doanh và doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội.
Trợ lý AI không chỉ giúp người dân nhanh chóng tìm hiểu quy trình, chính sách hay cách kê khai thuế mà còn giúp giảm bớt khối lượng công việc cho cán bộ thuế. Nhờ đó, chất lượng phục vụ được nâng cao, người dân cảm thấy thuận tiện và hài lòng hơn, đúng với mục tiêu chuyển đổi số lấy người dân làm trung tâm.
4.2. Công cụ trợ lý AI cho ngành thuế đang được ứng dụng tại nước ngoài
Theo báo cáo từ bài viết “AI in the Taxation System: A Future Within Reach”, dưới đây là các công cụ trợ lý AI cho ngành thuế đang được áp dụng:
(1) Tại Vương quốc Anh, Cơ quan Thuế và Hải quan (HMRC) sử dụng hệ thống AI “Connect”, có khả năng phân tích dữ liệu từ hơn 30 nguồn khác nhau để phát hiện thu nhập chưa được khai báo.
(2) Trong khi đó, Sở Thuế vụ Hoa Kỳ (IRS) ứng dụng machine learning để xác định hành vi trộm danh tính và phát hiện các trường hợp gian lận hoàn thuế.
(3) Ở Singapore, cơ quan thuế tích cực ứng dụng phân tích dự đoán (predictive analytics) để khoanh vùng các trường hợp có nguy cơ không tuân thủ và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ bằng các công cụ số dựa trên AI.
(4) Còn tại Úc, Cơ quan Thuế Úc (ATO) đã triển khai trợ lý ảo tích hợp AI nhằm xử lý hàng triệu truy vấn của người nộp thuế, giúp giảm tải cho bộ phận hỗ trợ truyền thống và nâng cao chất lượng phục vụ.
Những ví dụ này cho thấy, AI trong ngành thuế không chỉ giúp phát hiện gian lận, tối ưu hóa kiểm tra nội bộ mà còn góp phần rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, nâng cao tỷ lệ tuân thủ, đồng thời đưa dịch vụ thuế đến gần hơn với người dân.
Cũng theo bài viết, Satya Nadella – CEO Microsoft đã từng khẳng định: “AI will amplify human potential, not replace it”, các công cụ trợ lý AI trong ngành thuế cũng đang được triển khai với tinh thần bổ trợ, mở rộng khả năng của con người, thay vì thay thế họ hoàn toàn.
5. Dự đoán về Trợ lý AI cho ngành thuế trong tương lai
Theo báo cáo của Thomson Reuters, thay vì thay thế con người, trợ lý AI cho ngành thuế đang thúc đẩy sự xuất hiện của các vai trò mới như chuyên gia dữ liệu thuế, cố vấn chiến lược, đồng thời đòi hỏi kỹ năng phân tích, tư duy phản biện và giao tiếp chuyên sâu hơn. Điều này sẽ kéo theo xu hướng chuyển dịch mô hình định giá dịch vụ thuế từ tính phí theo giờ sang các mô hình linh hoạt hơn như value-based pricing (định giá dựa trên giá trị).
Về phía người nộp thuế, trợ lý AI cho ngành thuế mang lại trải nghiệm tốt hơn thông qua tốc độ phản hồi nhanh hơn, khả năng giải thích chính sách dễ hiểu hơn và phân tích dữ liệu sâu hơn.
Tuy nhiên, báo cáo cũng cho thấy các chuyên gia vẫn đề cao yếu tố an toàn dữ liệu (65%) và yêu cầu AI phải được kiểm chứng bởi con người trước khi đưa ra lời khuyên thuế (66%). Điều này cho thấy AI trong ngành thuế vẫn cần một hành lang pháp lý và đạo đức rõ ràng để phát triển bền vững.
Với tiềm năng tăng hiệu suất, hỗ trợ ra quyết định và nâng tầm dịch vụ công, trợ lý AI cho ngành thuế hứa hẹn sẽ là chìa khóa quan trọng giúp xây dựng một hệ thống thuế hiện đại, minh bạch và lấy người dân làm trung tâm.
